Carbamazepine
Carbamazepine wordt sedert ongeveer 30 jaar gebruikt ter behandeling van epilepsie (vallende ziekte). In het begin van de zeventiger jaren ontdekte men in Japan dat carbamazepine ook werkte bij manische episodes.
Deze bevinding leidde tot verdere studies, waarbij werd onderzocht of carbamazepine ook effectief was bij het voorkomen van manische en depressieve episodes bij patiënten met een manisch-depressieve stoornis. Dit bleek inderdaad het geval. In de afgelopen 10 jaar is de toepassing van carbamazepine ter behandeling van manische toestandsbeelden en ter voorkoming van manische en depressieve episodes gemeengoed geworden.
Hoewel carbamazepine bij manisch-depressieve patiënten nog niet zo lang is gebruikt, wordt het al meer dan 20 jaar bij mensen met epilepsie voorgeschreven. Als zodanig is er bij miljoenen mensen ervaring mee opgedaan. Vandaar dat de werking en de veiligheidsaspecten van dit middel goed bekend zijn.
Werking van carbamazepine
Carbamazepine (Tegretol) verandert de geleiding van de ene naar de andere zenuw en beïnvloedt daarnaast de werking van veel verschillende stoffen, zoals serotonine, noradrenaline, dopamine en gamma-aminoboterzuur. Of deze effecten verband houden met de werkzaamheid van carbamazepine bij de behandeling van de manisch-depressieve stoornis (of epilepsie) is niet opgehelderd.
Carbamazepine vermindert manische verschijnselen tijdens een acute manische episode, ongeacht de aanwezigheid van psychotische verschijnselen. In deze lijkt het in werkzaamheid niet onder te doen voor lithium. Carbamazepine is ook even effectief in het voorkomen van manische en depressieve episodes als lithium. Mogelijk dat het beter werkt dan lithium in het voorkomen van zulke episodes bij patiënten die deze frequent (meer dan tweemaal per jaar) doormaken.
Carbamazepine wordt opgenomen vanuit het maag-darmkanaal, maar de mate van opname verschilt sterk tussen individuen en is ook per individu nogal onregelmatig. Maximale hoeveelheden in het bloed worden meestal binnen 2-8 uur bereikt.
Aangezien de helft van de carbamazepine na 12-18 uur weer uit het lichaam is verdwenen, moet het tenminste 2 tot 3 maal per dag worden toegediend om een gelijkmatige hoeveelheid ervan in het bloed te verkrijgen. Carbamazepine wordt in de lever afgebroken en uitgescheiden door de nieren.
Carbamazepine is zelfs bij overdoseringen veilig. Bijverschijnselen bij overdosering zijn: hartgeleidingsstoornissen, het optreden van epileptische aanvallen, stijfheid en uiteindelijk coma. Toch is carbamazepine niet levensgevaarlijk.
Bloedspiegelbepaling
De bepaling van de hoeveelheid carbamazepine in het bloed (de zogenaamde bloedspiegelbepaling) bij de behandeling van een manisch-depressieve stoornis is belangrijk, maar niet essentieel. Er is namelijk geen duidelijk verband aangetoond (zoals bijvoorbeeld wel bij lithium en een aantal van de antidepressieve medicijnen het geval is) tussen het carbamazepinegehalte in het bloed en de werkzaamheid bij een manisch-depressieve aandoening.
Meestal wordt een bloedspiegel aangehouden tussen de 6 en 12 mg/l voor het behandelen van een acute manische episode en voor het voorkomen van manische en depressieve episodes. Het bepalen van bloedspiegels heeft met name zin wanneer bijwerkingen optreden: deze worden meestal gezien bij spiegels hoger dan 9 mg/l. Wanneer deze optreden bij een lage bloedspiegel kan beter voor een ander middel worden gekozen. Wanneer aan de andere kant bijwerkingen optreden bij een te hoge bloedspiegel kan zonder veel gevaar voor inboeten van de werkzaamheid de dosis worden verminderd.
Voorzorgen
Bepaling van witte en rode bloedlichaampjes en bloedplaatjes voorafgaande aan behandeling is noodzakelijk.
Toepassingen
- Manisch-depressieve stoornis
- Schizoaffectieve stoornis
- Narcistische Persoonlijkheidsstoornis
- Borderline Persoonlijkheidsstoornis
Patiënten met stoornissen in de impulscontrole
Er zijn enkele studies die suggereren dat carbamazepine werkzaam zou zijn bij patiënten die last hebben van agressieve uitbarstingen of die anderszins problemen hebben driftbuien in toom te houden. Mogelijk dat carbamazepine met name werkzaam is bij patiënten waarbij deze driftbuien en agressieve uitbarstingen een gevolg zijn van (lichte) hersenbeschadigingen. Het aantal studies dat dit heeft aangetoond, is echter klein.