MAO remmers
Mono-amine oxidase remmers zijn bij toeval ontdekt. In dit geval was men op zoek naar een nieuw middel ter behandeling van tuberculose (TBC) toen in 1953 een oplettende arts (het barstte in de vijftiger jaren van de oplettende artsen, zeker in Frankrijk) merkte dat de patiënten met TBC zich beter gingen voelen. Dat gebeurde niet omdat de TBC overging, want het middel was daar niet geschikt voor, maar omdat het de stemming van depressieve tuberculose patiënten verbeterde.
Oplettende artsen eigen, werd het preparaat aan depressieve patiënten gegeven die geen TBC hadden en inderdaad: de depressieve verschijnselen klaarden op. Het eerst ontdekte middel, iproniazide lijkt in chemische structuur dan ook op een stof die wel werkzaam is tegen TBC.
Hierop volgde een (kleine) serie van dergelijke stoffen, die alle werkzame antidepressiva zijn. Deze medicijnen, hoewel net zo werkzaam als de heropnameremmers, zijn vanwege de kans op gevaarlijke bijwerkingen in ons land niet populair geworden en op het ogenblik slechts met moeite te verkrijgen. In de Verenigde Staten en in Engeland worden zij daarentegen veel gebruikt. Terecht, want met kennis van zaken gebruikt, zijn zij een belangrijke aanvulling op de heropnameremmers.
Werking van MAO-remmers
Zoals beschreven bij de werking van de oude antidepressiva/ heropnameremmers worden boodschapperstoffen van de ene zenuw uitgescheiden om een signaal over te brengen naar de tegenoverliggende zenuw. Deze boodschappers worden uitgescheiden in de synapsspleet tussen de twee zenuwuiteinden. Om ervoor te zorgen dat weer een nieuw signaal kan ontstaan, worden de boodschapperstoffen hetzij afgebroken terwijl zij zich in de synapsspleet bevinden, dan wel heropgenomen in het uiteinde van de zenuw. De afbraak van deze boodschapperstoffen wordt verricht door een bepaalde stof, een enzym genaamd. Dit enzym heet monoamine-oxidase (afgekort MAO). De MAO- remmers remmen, zoals de naam zegt, dit enzym, waardoor de afbraak van de boodschapperstoffen wordt verhinderd. De belangrijkste stoffen waarvan de afbraak wordt belemmerd, zijn serotonine en noradrenaline maar er is ook een verminderde afbraak van dopamine.
De MAO-remmers bereiken dus, zij het op een andere wijze, hetzelfde doel als de heropnameremmers: het verhogen van de hoeveelheid serotonine en noradrenaline in de ruimte tussen de zenuwen. Waarschijnlijk verminderen zij de depressieve klachten dan ook door dezelfde aanpassingen teweeg te brengen die door de heropnameremmers worden bereikt. Het is waarschijnlijk geen toeval dat net als bij de heropnameremmers het bij de MAO-remmers een tot twee weken duurt (mogelijk zelfs langer: 3-4 weken) tot de depressieve verschijnselen aantoonbaar verminderen.
De MAO-remmers worden goed door de darmen opgenomen en bereiken na 2-4 uur de maximale hoeveelheid in het bloed. Zij blijven niet zo lang in het lichaam (meestal 6 tot 12 uur) en moeten daarom twee tot driemaal per dag worden ingenomen.
De MAO-remmers worden afgebroken in de lever tot inactieve stoffen en via de nieren in de urine uitgescheiden.
bijwerkingen
De bijwerkingen van de oude MAO-remmers zijn de voornaamste reden dat zij weinig worden toegepast. Waarschijnlijk verhinderen de MAO-remmers ook de afbraak van de stof tyramine, die veel in het voedsel voorkomt. Tyramine is een voorloper van stoffen die -onder andere- tot een stijging van de bloeddruk leiden.
Omdat de afbraak van tyramine door MAO-remmers wordt belemmerd, neemt de hoeveelheid van deze bloeddrukstijgende stoffen toe. Wanneer een patiënt die behandeld wordt met MAO-remmers voedsel of drank gebruikt waar tyramine in zit, kan bloeddrukverhoging optreden. De bloeddrukstijging is gevaarlijk omdat als gevolg hiervan hersenbloedingen kunnen optreden (de eerste verschijnselen zijn vaak ernstige hoofdpijn, al dan niet gepaard gaande met misselijkheid en braken). Wanneer de patiënt zich echter aan het dieet houdt, is de kans op zo'n bloeddrukstijging nihil. Naast deze bijwerking vertonen de MAO-remmers nog een aantal meer onschuldige, maar wel onaangename bijwerkingen. Zo kunnen zij aanleiding geven tot slapeloosheid, hyperactiviteit, gewichtstoename, het vasthouden van vocht en duizeligheid bij plotseling gaan staan (vanwege daling van de bloeddruk). Dit laatste is tegen te gaan door veel te drinken, zout te eten of steunkousen te dragen.
Voorzorgsmaatregelen
Met zorg gebruikt, zijn de MAO-remmers veilig. Bij onzorgvuldig gebruik, wanneer men zich niet strikt aan het dieet houdt, of bij overdoseringen in het geval van suïcidepogingen, zijn zij echter levensgevaarlijk.Verschijnselen van overdosering zijn: onrust, waarna te hoge of juist te lage bloeddruk optreedt, gevolgd door temperatuurstijging, hartkloppingen, spiertrekkingen, epileptische aanvallen en bewusteloosheid. Verslavend zijn de MAO-remmers niet. De werkzaamheid neemt niet af na verloop van tijd.
Bloedspiegelbepaling
Bepaling van de hoeveelheid van de oude MAO-remmers is zeer omslachtig en niet zinvol.
Voorzorgen
De MAO-remmers kunnen alleen aan patiënten worden gegeven van wie bekend is dat zij zich goed aan het dieet zullen houden, kortom patiënten waarmee afspraken te maken zijn.
MAO-remmers kunnen niet worden gecombineerd met bepaalde bloeddrukverlagende middelen, met geen van de heropnameremmers, opwekkende middelen en natuurlijk tyramine-bevattende spijzen en dranken.
Dus alleen te gebruiken door mensen:
- die zich strikt aan een dieet kunnen houden
- die geen andere antidepressieve medicijnen gebruiken
- die de laatste 2-6 weken geen antidepressieve medicijnen hebben gebruikt
- bij wie andere antidepressiva hebben gefaald
Lijst van MAO-remmers
- Nardil (fenelzine )
- Parnate (tranylcypromine)
Toepassingen
- Manisch-depressieve stoornis
- Paniekstoornis en agorafobie
- Depressieve stoornis
- Schizoaffectieve stoornis
- Sociale fobie
- Posttraumatische stressstoornis
- Borderline Persoonlijkheidsstoornis
Toepassing MAO-remmers bij paniekstoornis en agorafobie.
De MAO-remmer fenelzine (Nardil) verbetert de verschijnselen van een paniekstoornis. Aangezien er alternatieven voorhanden zijn in de zin van (serotonine) heropnameremmers, is de rol van fenelzine bij deze aandoening beperkt tot behandeling van patiënten die niet vooruitgaan op heropnameremmers.
Toepassing MAO-remmers bij depressieve stoornis.
De MAO-remmers zijn werkzaam in de behandeling van een depressieve stoornis. Qua mate van werkzaamheid verschillen zij niet van de heropnameremmers. Toch worden zij vanwege hun bijwerkingen gewoonlijk niet toegepast voor de behandeling van ongecompliceerde depressies.
De primaire toepassing van de MAO-remmers is de behandeling van depressieve patiënten die niet verbeteren met een heropnameremmer. Dergelijke patiënten blijken vaak nog wel te kunnen herstellen wanneer een MAO-remmer wordt gebruikt. Dit komt mogelijk omdat de MAO-remmers via een andere weg hetzelfde biologische effect bereiken als de heropnameremmers.
In ons land zijn alleen tranylcypromine (Parnate) en fenelzine (Nardil) beschikbaar en dan alleen nog wanneer de behandelaar er een zogenaamde bewustzijnsverklaring voor schrijft.
atypische depressie
Een andere toepassing van de oude MAO-remmers is de behandeling van atypische depressies, gekenmerkt door toegenomen in plaats van verminderde slaap, toegenomen in plaats van verminderde eetlust, overgevoeligheid voor afwijzing door anderen en een sombere stemming die opklaart wanneer er iets leuks gebeurt.
Hoewel de MAO-remmers voor de behandeling van deze vorm van depressie geschikt zijn, wordt hun toepasbaarheid beperkt door hun bijwerkingen en het feit dat een goed alternatief voorhanden is in de hoedanigheid van de nieuwe serotonine heropnameremmers.
Toepassing MAO-remmers bij Sociale fobie.
De MAO-remmers fenelzine (Nardil) verbetert de verschijnselen van een sociale fobie. Aangezien er alternatieven voorhanden zijn in de zin van (serotonine) heropnameremmers, is de rol van fenelzine bij deze aandoening beperkt tot behandeling van patiënten die niet vooruitgaan op heropnameremmers.