Overgewicht
Overgewicht is een veel voorkomende aandoening die grote gezondheidsrisico’s met zich meebrengt. Hoewel overgewicht zichtbaar een lichamelijk probleem is spelen psychische en sociale factoren een minstens zo belangrijke rol. "Hij eet z’n verdriet weg" wordt wel gezegd van iemand die een dierbare heeft verloren en in de loop van een jaar vele kilo’s is aangekomen. Verdriet is een veel voorkomend gevoel. Soms lijkt het alsof dit verdriet niet eens meer goed te voelen is, dat alle gevoelens afgevlakt lijken, kleurloos en leeg. De energie lijkt op te zijn. Mogelijk is er dan sprake van een depressie. Een depressie kan gepaard gaan met zowel een verminderde als met een toegenomen eetlust.
Hetzelfde geldt voor het ogenschijnlijk tegenovergestelde van de depressie, de manie. Mensen met een manisch-depressieve (bipolaire) stoornis hebben vaak problemen met hun gewicht. Ook een behandelde bipolaire stoornis kan door medicatiegebruik, bijvoorbeeld lithiumzouten, tot veranderingen in de vochthuishouding en de energiebalans leiden.
Bij depressie is de samenhang tussen de psychiatrische stoornis en het gewicht overduidelijk. Moeilijker ligt het bij angststoornissen. Onder angststoornissen verstaan wij stoornissen in de regulatie van de angst maar ook dwangstoornissen.
Een stoornis in de angstregulatie kan spelen wanneer de angst buiten proporties is of zonder aanleiding plotseling optreedt. Angst voor de angst voor een paniekaanval kan leiden tot vermijding van naar buiten gaan en op die manier samenhangen met geleidelijke gewichtstoename.
Een stoornis in de regulatie van de angst kan ook een enkelvoudige angst, een fobie, bijvoorbeeld voor spinnen betreffen. Ook pleinvrees of angst voor afgesloten ruimtes en het openbaar vervoer vallen er onder. Met name mensen met overgewicht kunnen schaamte ontwikkelen om de straat op te gaan. De vraag is dan of zij aan de criteria van agorafobie voldoen en als zodanig een behandeling nodig kunnen hebben.
Angsten kunnen ook gebonden zijn aan sociale situaties, extreme verlegenheid bijvoorbeeld. Ook hier speelt schaamte een belangrijke rol.
Behandeling
Overgewicht wordt niet apart tot een psychiatrische stoornis gerekend. Het krijgt aparte vermelding op ePsychiater omdat het a. zoveel voorkomt, b. zonder psychotherapeutische behandeling zo goed als onbehandelbaar is gebleken en c. met psychotherapeutische behandeling nog steeds een moeilijk te behandelen aandoening is. De behandeling van overgewicht richt zich op de gehele persoon en wordt daarom een bio-psycho-sociale behandeling genoemd.
Onderliggende psychiatrische stoornissen kunnen naar hun aard worden behandeld. Daarnaast is gebleken dat dieet houden slechts zinvol is zolang het volgehouden wordt en bij terugval en verdere ontregeling kan optreden. Vaak wordt een programma gemaakt waarin bewustwording van eetgewoonten en stapsgewijze verandering van die gewoonten gecombineerd wordt met meer lichaamsbeweging. Langdurig bestaande ideeën kunnen in een psychotherapie samen met de therapeut tegen het licht worden gehouden en onderzocht op hun houdbaarheid.
Het nut van eetlustremmende medicatie is niet onomstreden. Amfetamine en aanverwante stoffen remmen de eetlust maar hebben verslavende werking en schadelijke neveneffecten. De stof rimonabant (Acomplia) die in 2006 op de markt kwam gaf mogelijk een directe fysieke toegang tot het geheel van ontregelingen dat aan overgewicht ten grondslag ligt. Deze stof antagoneert het systeem in de hersenen waar cannabis en de lichaamseigen op cannabis gelijkende stoffen (o.a. anandamide) op inwerken maar is door bijwerkingen na enige tijd verboden.