- afhankelijke persoonlijkheidsstoornis
- antisociale persoonlijkheidsstoornis
- borderline persoonlijkheidsstoornis
- narcistische persoonlijkheidsstoornis
- obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis
- ontwijkende persoonlijkheidsstoornis
- paranoïde persoonlijkheidsstoornis
- schizoïde persoonlijkheidsstoornis
- schizotypische persoonlijkheidsstoornis
- theatrale persoonlijkheidsstoornis
Borderline persoonlijkheidsstoornis
herkenning
Mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis verkeren op de grens van persoonlijkheidsstoornis en psychose. Zij hebben extreme wisselingen in hun gevoel, stemming en gedrag en zijn instabiel in het onderhouden van een beeld van zichzelf en in het onderhouden van relaties. Het wordt ook wel instabiele persoonlijkheidsstoornis genoemd. Vroeger waren ook termen als pseudo-neurotische schizofrenie en psychotisch karakter in omloop.
Het gedrag is onvoorspelbaar en per definitie functioneren mensen met borderline persoonlijkheidsstoornis onder hun niveau. Herhaaldelijk kunnen zij zelfbeschadigende acties ondernemen, zoals snijden of krassen in de polsen of op meer verborgen plaatsen. Soms vragen zij op deze manier om hulp van anderen, uiten zij hun boosheid of proberen zij zichzelf ongevoelig te maken voor overweldigende of pijnlijke emoties. Aangezien mensen met borderline persoonlijkheidsstoornis zich enerzijds afhankelijk voelen en soms tegelijkertijd vijandigheid speelt, verlopen hun relaties vaak moeilijk. Soms storten zij zich in kortdurende intieme relaties, gaan vreemd en stellen overdreven vertrouwen in iemand die zij nauwelijks kennen. Soms weten zij niet goed hun eigen seksuele voorkeur.
Van binnen voelen mensen met borderline persoonlijkheidsstoornis zich vaak leeg. Zij kunnen moeilijk een antwoord geven op de vraag: wie ben ik? Vaak voelen zij letterlijk dat hun identiteit vervloeit met die van iemand anders. Iemand anders wordt als liefdevol en beschermend ervaren of juist helemaal als vijandig en bedreigend. Zij wisselen daarom nogal eens van vertrouwenspersoon. Zij beleven mensen in goed of slecht, wel zwart-wit denken genoemd. Er kunnen perioden van achterdocht zijn evenals droomachtige toestanden die op een psychose lijken en dissociaties worden genoemd. In zulke perioden is er wel bewustzijn van wat er gebeurt, maar men maakt toch geen deel van de wereld uit. Juist tijdens zulke momenten is men geneigd om zichzelf te beschadigen, ook kan men daarmee beginnen om zo'n dissociatie uit te lokken. Alles is er dan op gericht om er even niet te zijn, even niets te hoeven voelen. Anderen denken dan misschien dat iemand op het punt staat zelfmoord te plegen, maar dat is voor betrokkene iets heel anders. Overigens kunnen er van tijd tot tijd wel overwegingen in die richting aanwezig zijn. Zorgvuldigheid is dus altijd geboden.
Wanneer iemand impulsief en onberekenbaar is kan het zijn dat er meer aan de hand is. Mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis laten je soms maar de helft van hun leven zien. De andere helft krijg je pas te zien als het te laat is en de vriendschap voorbij. Dat zij zich chronisch leeg voelen bijvoorbeeld zullen ze niet gauw vertellen. Dat zij kortgeleden iemand helemaal in vertrouwen hebben genomen en daarna weer als een baksteen hebben laten vallen, ook niet. Opmerkelijk is echter dat wanneer je er direct naar vraagt je wel een eerlijk antwoord krijgt. Mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis zijn vaak niet zo goed in liegen. Maar ze kunnen je wel kwalijk nemen dat je ze een eerlijke vraag stelt. Hoewel zij trouw en eerlijkheid dus hoog in het vaandel hebben kunnen zij niet naar die standaard leven. Vaak spreken zij dan ook over zichzelf als niks waard, stom en lelijk. Het helpt niet dat je ze een compliment geeft. Zij kunnen daar met achterdocht op reageren.
Soms blijft iemand weg zonder bericht te geven. Het kan zijn dat je je ongerust maakt en achteraf krijg je het vervelende gevoel dat het ook op een of andere manier de bedoeling was. Je kunt je dan gemanipuleerd voelen. Pas op met dat te zeggen want iemand met een borderline persoonlijkheidsstoornis kan zich daardoor enorm beledigd en afgewezen voelen. En dat is een belangrijk kenmerk: de angst voor afwijzing en verlating.
Het is vaak crisis bij mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. De stemming wisselt tussen somber en leeg, ruziezoekerig, prikkelbaar. Er kunnen korte perioden zijn waar de greep op de werkelijkheid verloren gaat. Wanneer je lange tijd een gevoel van leegte van binnen ervaart, niet goed weet wat je wilt met je leven, twijfelt over je seksuele geaardheid of niet weet of je je vrienden wel echt wilt en kunt vertrouwen dan kan het zijn dat je een borderline persoonlijkheidsstoornis hebt. Wanneer je drugs gebruikt, zomaar met mensen naar bed gaat en dingen doet waardoor je in gevaar komt dan kan dat ook een aanwijzing zijn. Ook het in jezelf krassen en snijden met een scherp voorwerp kan zo'n gevaarlijke actie zijn, of een sigaret op je arm uitdrukken, ook al vind je zelf dat het helemaal niet gevaarlijk is omdat je heus wel weet wat je doet.
achtergrond
Het is niet bekend hoeveel mensen aan deze persoonlijkheidsstoornis lijden, waarschijnlijk is het 1 tot 2 procent van de bevolking. Vrouwen hebben het tweemaal zo vaak als mannen. Onder de eerstegraads familieleden van mensen met een bordeline persoonlijkheidsstoornis komen depressieve stoornissen evenals alcohol- en drugsmisbruik vaken voor dan in de algemene bevolking. De stoornis gaat vaak samen met slaapstoornissen en stemmingstoornissen, er is een verhoogd risico op het krijgen van een depressieve stoornis. Het is niet zo dat er een overgang bestaat naar schizofrenie. De diagnose wordt in de jonge volwassenheid, zeker voor het 40e levensjaar, gesteld. De stoornis verandert weinig in de tijd al gaan bij sommige mensen de scherpe kantjes er vanzlef wel een beetje af en kunnen zij in een therapie veel leren.
behandeling
Belangrijk voor iemand met een borderline persoonlijkheidsstoornis is eerlijkheid. Hij of zij kan tamelijk ver gaan in het op de proef stellen van die eerlijkheid. het is daarom zaak geen beloften te doen die je niet na kunt komen. Kritiek en kleine teleurstellingen kunnen een grote afwijzing betekenen. Wanneer je iemand gewoon vrij laat en alleen je mening geeft wanneer je daarom verzocht wordt dan kun je proberen ellende te voorkomen. Toch zal het vroeg of laat wel een keer misgaan want dat is juist een kenmerk van borderline persoonlijkheidsstoornis: het gaat vroeg of laat mis in vertrouwelijke of intieme relaties. heftige verwijten, je nooit meer willen zien, weglopen, zichzelf in plaats van jou de schuld geven waardoor je machteloos bent om iets goed te maken, dat is wat je te wachten kan staan in de omgang met iemand met een borderline persoonlijkheidssstoornis. Blijf dus jezelf, laat je niet verleiden tot boosheid of weglopen. Helaas zijn de meeste vriendschappen niet zo sterk dat zij tegen de gevolgen van een borderline persoonlijkheidsstoornis zijn opgewassen. Het is moeilijk om veel voor iemand te doen, altijd klaar te staan en dan verwijten te krijgen terwijl iemand anders, die toevallig iets aardigs deed, helemaal wordt opgehemeld. Het beste is om de tijd te nemen om de persoon te leren kennen en voorbereid te raken op de voorspelbare onvoorspelbaarheid. "Als jij dat doet dan doe ik dit", is een houding waar iemand met een borderline persoonlijkheidsstoornis vroeg of laat van leert dat jij betrouwbaar bent.
Er is heel veel onderzoek gedaan naar de behandeling van borderline persoonlijkheidsstoornis. Meestal wordt (intensieve) psychotherapie aangeraden, de laatste jaren is daarbij gekomen dat ondersteuning met medicijnen zinvol is. Met het woord intensief is meteen ook het gevaar aangegeven waar een therapeut mee te maken krijgt. De band met de therapeut kan door de patiënt als heel belangrijk worden ervaren terwijl de therapie op verschillende manieren enorm onder druk kan komen te staan.
Iedereen die aan een therapie voor borderline persoonlijkheidsstoornis begint moet wel weten wat hij doet. En tijd en geduld hebben om vele hindernissen te nemen. Dit geldt voor de therapeut en de patiënt in gelijke mate. Er moet dus van te voren veel uitleg beschikbaar zijn. Belangrijk is dat gebeurtenissen in de actualiteit als uitgangspunt worden genomen. Bespreking van de concrete moeilijkheden die de patiënt in het dagelijks leven tegenkomt levert minder risico's dan interpretaties van onbewuste zaken. Gedragstherapie en sociale vaardigheidstraining kunnen helpen om controle te krijgen over uitbarstingen van woede en om iemand minder gevoelig te maken voor kritiek en afwijzing. Wanneer de patiënt het verdraagt en in een veilige omgeving verkeert kan feed back, bijvoorbeeld door video-opnames, daarbij behulpzaam zijn.
Er zijn speciale groepsbehandelingen voor mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis. Vooral de patiënten die uit gebroken gezinnen komen met veel geweld en onbetrouwbaarheid kunnen in interactie met andere groepsleden en met ervaren therapeuten ervaringen opdoen die hen leert dat het ook anders kan. Zo'n behandeling duurt dan soms wel een jaar en kan daarna met ondersteuning in deeltijdbehandeling voortgezet moeten worden.
Medicijnen kunnen een hulpmiddel zijn om de ergste verschijnselen onder de knie te krijgen. Middelen tegen psychose kunnen worden gebruikt om achterdocht en vijandigheid te verminderen. Zij helpen ook om de kortdurende psychotische episodes te voorkomen. Antidepressiva, m.n. serotonerge middelen zoals fluoxetine en paroxetine dienen ter verbetering van de vaak sombere stemming. Van de antidepressiva zijn met name MAO-remmers effectief gebleken bij het reguleren van impulsief gedrag. Angst en spanning kunnen soms met een benzodiazepine bestreden worden. Een enkele keer bieden ook middelen tegen epilepsie zoals carbamazepine (Tegretol) hulp bij het vinden van een stabiel evenwicht.
Veel therapeuten vinden de borderline-problematiek lastig. Soms draaien zij het om en bestemmen zij een lastige patiënt meteen tot "borderline" Dat is natuurlijk onjuist.
Zet de eerste stap, vraag een eConsult !