Schizotypische persoonlijkheidsstoornis

herkenning

Mensen met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis worden vaak raar gevonden. Dat kan te maken hebben met dat zij magische betekenissen in dingen zien, ideeën hebben die ongebruikelijk zijn, of zeer bijgelovig zijn. Maar kenmerkend voor mensen met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis lijkt de bemoeilijkte communicatie.

Een aantal van de volgende verschijnselen kan aanwezig zijn: betrekkingsideeën, bijgelovige ideeën die een invloed hebben op het gedrag (helderziendheid, telepathie, zesde zintuig en dergelijke), vreemde waarnemingen of lichaamssensaties, niet te volgen gedachten of vreemde spraak, achterdochtigheid, ongepaste of vreemde gevoelsuitingen, opvallende, vreemde of eigenaardige uiterlijke verschijning (bijvoorbeeld aan de kleding te merken). Mensen met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis hebben meestal weinig intieme vrienden anders dan hun naaste familieleden. Vaak is er ook sprake van een bepaalde angst die eerder met achterdocht heeft te maken dan met gebrek aan zelfvertrouwen. Soms is er in de heftigheid van de gevoelens gelijkenis met borderline persoonlijkheidsstoornis. Het kan ook zijn dat van beide stoornissen tegelijkertijd sprake is. Bij toenemende stress en spanning in het leven kunnen mensen met schizotypische persoonlijkheidsstoornis ook psychotische verschijnselen krijgen. Meestal is dit verlies van greep op de werkelijkheid van relatief korte duur.

Het is niet gemakkelijk om een schizotypische persoonlijkheidsstoornis bij jezelf vast te stelle.. Zoals bij alle persoonlijkheidsstoornissen ervaar je jezelf zoals je nu eenmaal bent en daar vind je dus niks raars aan. Toch kun je wel merken dat jou dingen overkomen die anderen niet hebben. Wanneer je bijvoorbeeld borrelingen in je hoofd voelt en je denkt dat dat te maken heeft met iemand die je gisteren gezien hebt of die je morgen gaat zien, dan zul je merken dat de meeste mensen daar vreemd van opkijken. Wanneer mensen dat niet doen dan is er ook iets vreemds aan de hand. Dan denken ze misschien: laat die maar schuiven, die spoort niet lekker. Dit kan leiden tot achterdocht maar ook tot een gevoel van eenzaamheid. Berichten doorkrijgen uit het hiernamaals wordt over het algemeen ook vreemd gevonden. Wanneer je in een cultuur leeft waar voorouderverering een grote rol speelt en waarin door iedereen wel magische rituelen worden uitgevoerd dan is dat minder alarmerend dan wanneer je dat allemaal in je eentje zit te bedenken.

Wanneer je één of een paar van de bovenstaande verschijnselen bij jezelf bemerkt hebt en wanneer je in je familie mensen hebt die aan schizofrenie lijden of die medicijnen tegen psychose gebruiken dan kan dat een reden zijn om je zorgen te maken en om eens met een deskundige te gaan praten.

achtergrond

Ongeveer 3 procent van de bevolking zou een schizotypische persoonlijkheidsstoornis hebben. Onder familieleden van patiënten met schizofrenie komt deze persoonlijkheidsstoornis relatief vaker voor; een erfelijke factor speelt mee. Eeneiïge tweelingen hebben het veel vaker allebei dan twee-eiige tweelingen.

Op de lange duur gaat het vaak niet zo goed met deze mensen. Er is, net als bij schizofrenie, een aantal mensen dat uiteindelijk zelfmoord pleegt. Terugkijkend is soms ook de diagnose schizofrenie gesteld terwijl er sprake was van een schizotypische persoonlijkheidsstoornis en andersom. Wanneer een patiënt met deze persoonlijkheidsstoornis somber is en tot weinig meer komt dan is het onderscheid ook zeer moeilijk te maken. Er zijn theorieën die stellen dat schizotypische persoonlijkheidsstoornis een soort voorstadium van schizofrenie is. Maar een heleboel mensen met deze stoornis leiden een betrekkelijk normaal leven, kunnen werken en relaties hebben ondanks hun bijzondere eigenschappen.

behandeling

Mensen met een persoonlijkheidsstoornis zijn vaak kwetsbaar ook al zullen ze dat misschien zelf niet gauw toegeven. Soms helpt het om te bedenken dat we allemaal in een onbegrijpelijke en vaak ook dreigende wereld leven. Veel persoonlijkheidskenmerken ontstaan doordat wij ons moeten zien te handhaven in de wereld. Soms helpt het om te fantaseren dat we zo machtig zijn dat wanneer we iets maar hard genoeg willen dat er dan ook wel een weg is. Helaas is het vaak niet zo. Met spreekwoorden en gezegden houden we ons voor dat er wetmatigheden zijn maar telkens stelt de wetenschap ons teleur of laat ons in de steek. Bijgeloof en magisch denken zijn daarom relatief normale verschijnselen en al helemaal op de kinderleeftijd. Soms bieden onze erfelijke aanleg of onze levensomstandigheden ons geen kans om die manier van denken los te laten. Of worden we onder grote psychische druk teruggeworpen op deze ”primitieve” denktrant.

Hoe vreemder de overtuiging lijkt hoe meer omzichtigheid en respect is geboden. Iemand doet z'n best, heeft alles in het werk gesteld om op een bepaalde manier het hoofd boven water te houden. Wanneer je respect voor iemand toont en bereid bent te luisteren naar iemands mening, pas dan kan diegene zich openstellen voor jouw visie. Dit geldt niet alleen voor psychotherapeuten maar voor iedereen.

De psychotherapeutische benadering van mensen met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis berust evenzeer op respect en vertrouwen als bij paranoïde- en schizoïde persoonlijkheidsstoornis. De vreemde inhoud van de gedachten en waarnemingen vereist wel extra voorzichtigheid. Deze patiënten zijn soms betrokken in sekten en geheime genootschappen of houden zich bezig met occulte zaken. Een therapeut kan zulke dingen belachelijk vinden of veroordelen. Wanneer hij dat niet bij zichzelf kan houden dan is het beter daar eerlijk voor uit te komen en de behandeling over te dragen.

In een groep kunnen mensen met een schizotypische persoonlijkheidsstoornis makkelijk ten prooi vallen aan spot en veroordeling. De patiënt heeft waarschijnlijk het meeste baat bij een rustige en praktische benadering en steun

Medicijnen, vooral antipsychotische medicijnen, kunnen zeer behulpzaam zijn in het tegengaan van betrekkingsideeën, vervormingen van de waarneming en andere symptomen. Zij kunnen goed gecombineerd worden met psychotherapie. Van haloperidol zijn positieve resultaten beschreven. Het ligt voor de hand om te veronderstellen dat de moderne, atypische antipsychotica ook behulpzaam kunnen zijn en minder aanleiding geven tot onaangename bijwerkingen. Wanneer de patiënt depressieve trekken heeft dan kunnen antidepressiva ook hun nut bewijzen.

 

Zet de juiste eerste stap, vraag een eConsult !